بخش چهارم: کانسارهای ماگمایی، کانسارهای رسوبی-شیمیایی و کانسارهای هوازده
مدت زمان مطالعه : ۵ دقیقه
تاریخ انتشار مقاله: ۲۸ آذر ۱۴۰۱
نوشته شده توسط: محمد اسکندرنژاد تهرانی
بخش چهارم، بخش پایانی از سری مقالات خلاصه ای از پتانسیل های مواد معدنی ایران است و پیشنهاد می شود قبل از مطالعه این بخش، بخش های زیر را مطالعه نمایید.
- خلاصه ای بر پتانسیل مواد معدنی ایران – بخش اول
- خلاصه ای بر پتانسیل مواد معدنی ایران – بخش دوم
- خلاصه ای از پتانسیل های مواد معدنی ایران – بخش سوم
نظرات ارزشمند خود را در قسمت نظرسنجی این سری مقالات برای ما بنویسید تا همه بتوانیم در همین بستر از دانش یکدیگر بهره ببریم.
در بخش چهارم چه مواردی را مطالعه می نمایید:
الف – کانسارهای ماگمایی که شامل ۱- تیپ کرومیت انبانی و منیزیت، ۲- کانسارهای وابسته به سنگ های نفوذی آلکالنی می باشد.
ب- کانسارهای رسوبی – شیمیایی که شامل تیپ فسفات رسوبی می باشد.
ج- کانسارهای هوازده که کانسارهای تیپ آلومینیوم وابسته به بوکسیت را شامل می شود.
تیپ کرومیت انبانی و منیزیت
در سنگ‌های ماگمایی اولترابازیک پوسته اقیانوسی کرومیت انبانی یا پادیفرم متمرکز است و دارای پتانسیل کانه‌زایی عناصر گروه پلاتین یعنی PGE و نیز نیکل است.
کانسارهای کروم به سه شکل استراتیفرم افریقای جنوبی، انبانی یا نوع آلپی و ذخایر پلاتین-کروم متحدالمرکز دیده می‌شود.
از هوازدگی سنگ‌های پریدوتیتی غنی از منیزیم و در امتداد شکستگی‌ها منیزیت تشکیل می‌گردد.
کرومیت‌های ایران در محدوده گسترش کمربندهای افیولیتی است و از مهمترین آنها فاریاب و آبدشت صوغان و سیخوران اسفندقه، خواجه جمالی، طشک، فرومد و سبزوار هستند.
کانسارهای منیزیت ماگمایی نیز شامل سفیدکوه، ترشاب، سلطان‌آباد و سپارو نائین است.
کانسارهای وابسته به سنگ‌های نفوذی آلکالن (آلومینیوم وابسته به توده‌های نفلین سینیت):
ماگماهای مافیک آلکالن و به‌شدت تفریق یافته سینیتی مانند نفلینیت از سیلیکا فقیر و از کانی‌های آلکالن غنی هستند. میزان Al2O3 کانی نفلین ۳۵٪ است و اهمیت اقتصادی دارد.
کلیبر، بزگوش، باشکند و رازگان در شمال غرب کشور از منابع مهم نفلین سینیت است.
کانسارهای تیپ فسفات رسوبی
ذخایر رسوبی شیمیایی ایران شامل فسفات، سلستیت و نهشته‌های تبخیری پتاس، بورات و نمک است.
به سنگی که بیش از ۱۸٪ P2O5 داشته باشد فسفریت و کمتر داشته باشد فسفاته می‌گویند. کانی اصلی فسفاته فرانکولیت است که به صورت لامینه، پلت، ندول و خرده استخوان است.
فسفات رسوبی در حوضه‌های رسوبی دریایی که نرخ تامین پلانکتون‌ها بالا است تشکیل می‌گردد.
پراکندگی ذخایر فسفات
کامبرین: محدوده‌های دلیر، ولی‌آباد، فیروزآباد، کی‌کوه و جنوب طالقان در البرز مرکزی
اردوویسین: کوه‌های شیرگشت و کلمرد طبس
دونین پسین: سازند جیرود
کرتاسه پسین: در پهنه‌های زاگرس و سنندج-سیرجان
پالئوژن: سازند پابده در ناحیه چرام و خورموج
کانسارهای تیپ آلومینیوم وابسته به بوکسیت
سنگ‌های ماگمایی، رسوبی و دگرگونی که مقادیر قابل توجهی آلومینیوم دارند و در شرایط آب و هوایی مرطوب گرمسیری و هوازدگی شیمیایی قرار گیرند توانایی تولید بوکسیت دارند. بهترین سنگ‌های اولیه برای تولید بوکسیت نفلین سینیت، شیل، گنیس و ماسه‌سنگ گریوکی است. بوکسیت بر دو نوع است؛ بوکسیت لاتریتی و بوکسیت کارستی. در بوکسیت‌های لاتریتی وجود مواد آلی برای متحرک ساختن آهن و خارج کردن آن از لاتریت و تبدیل آن به بوکسیت ضرورت دارد.
کانسارهای بوکسیت ایران
پرموتریاس: دوپلان و دورک چهارمحال و بختیاری، رباط خان و جاجرم و آئینه‌ورزان و دروار و کبیرکوه سمنان، سنگرود گیلان، کیاسر مازندران، بیگلر زنجان و چپو شاهین‌دژ
تریاس-ژوراسیک: در مرز بین تریاس میانی و ژوراسیک در نواحی شهمیرزاد و گانو سمنان و سیاه‌رودبار مازندران
کرتاسه: حدفاصل سازندهای سروک و ایلام در نواحی سرفاریاب کهگیلویه، سد داریوش استان فارس و سمیرم
منبع: کتاب اطلس ملی نقشه های پتانسیل مواد معدنی ایران برای تیپ های کانساری تهیه شده توسط سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی
تاریخ بروزرسانی: ۲۸ آذر ۱۴۰۱ | ۲۰۲۲/۱۲/۱۹
